Het begon in 2016 in Zaanstad, toen zij als eerste Nederlandse gemeente in zee met NewBees. Hoe is deze samenwerking ontwikkeld? En wat waren de afgelopen vijf jaar de leermomenten? In gesprek met wethouder Rita Noordzij, beleidsadviseur Jarik Bouw en Leslie Richardson van het Jongerenloket.
Rita: “Het begon allemaal op een hotelboot nabij Zaandam. Vanwege de toestroom van vluchtelingen in 2015 moesten we op die plek voor nieuwkomers noodopvang realiseren. Op de hoogtijdagen waren er ruim 1500 vluchtelingen gehuisvest. Een enorme groep van vrijwilligers, organisaties en burgerinitiatieven was bij de opvang betrokken. Eén van hen was Annemiek (oprichtster NewBees, red.), zij was toen net terug uit Lesbos. Wat me is bijgebleven is dat Annemiek verder keek dan het label ‘vluchteling’. Zij ziet de mens achter de nieuwkomer. Deze mensen waren geen vluchtelingen, maar artsen, apothekers, ouders, ondernemers. Ieder met een eigen talent. Een mooi inzicht. Kort daarna hebben we als gemeente besloten dat iedereen vanaf het begin meedoet in Zaanstad. Vanwege de gedeelde lobby van NewBees en het COA (die de huisvesting van nieuwkomers op de hotelboot organiseerde, red.) bij het Rijk mochten nieuwkomers in onze stad als vrijwilliger aan de slag, terwijl dat eerder en elders niet mogelijk was.”
Jarik: “Al snel zagen we dat er iets extra’s nodig was. Wij vinden dat nieuwkomers recht hebben op goede participatie. Maar hoe kan je aan de slag als je net nieuw bent in een land dat je nog niet kent? Met meerdere partijen gingen wij over dit onderwerp in gesprek en NewBees was hier één van, zij vervullen nu ruim vijf jaar een belangrijke rol in het Zaanse. NewBees bereidt nieuwkomers middels traineeships voor op een plek in de maatschappij. Door hun netwerk in de stad weten zij snel goede matches te maken op basis van talent en gelijkwaardigheid. Zodat de match aan beide kanten goed voelt, en alle betrokken partijen er veel aan hebben.”
Leslie: “NewBees zoekt werkervaringsplekken. Dat doen wij net zo goed: wij hebben bijvoorbeeld ook jobhunters in dienst, en het Werkgevers Service Punt (WSP). Maar NewBees kent deze doelgroep door en door. En dus ook de uitdagingen en problemen waar nieuwkomers tegenaan lopen. Zeker de ervaringsdeskundigen van NewBees, zij hebben deze stappen zelf ook moeten doorlopen.”
Jarik: “‘Practice what you preach’, dat is wat NewBees doet. Zij geven binnen hun organisatie nieuwkomers de kans om een carrière te beginnen. Dit is voor nieuwe nieuwkomers heel motiverend om te zien – het is écht mogelijk om een goede baan in Nederland te vinden.”
‘Practice what you preach’, dat is wat NewBees doet
Rita: “Ik weet nog dat ik bij de huisstijllancering van NewBees was. Catering, design – allemaal nieuwkomers waren hiervoor ingeschakeld. Eindelijk konden ze weer aan de slag en werden ze voor hun expertise ingeschakeld, je zag ze gewoon opbloeien. Een van hen zei dat ze door inzet en aandacht van NewBees weer tot haar recht was gekomen. Prachtig. Maar hoe goed de samenwerking ook is, het moet natuurlijk wel iets opleveren. Vandaar dat we in 2017 zijn begonnen met de impact meting van de matches.”
Jarik: “Toen we startten met NewBees, deden we vanuit ideologisch standpunt de aanname dat als je inzet op talenten, nieuwkomers vervolgens ook sneller en leuker werk vinden, maar bovenal makkelijker hun draai vinden in de maatschappij.”
Rita: “Uit de impact meting bleek dat iedereen die met NewBees in aanraking kwam, direct positieve impact ervaart. Dus niet alleen de nieuwkomer, maar ook de bedrijven, gemeente en samenleving als geheel. De impact meting bevestigde dus onze aanname, het is een goede onderbouwing van de keuzes die we eerder hebben gemaakt. De afgelopen jaren bevestigde een nieuwe impact analyse dit telkens weer.”
Leslie: “Ik merk wel dat veel nieuwkomers in het begin andere verwachtingen hebben. Zo heb ik bijvoorbeeld klanten in mijn caseload gehad die in Syrië advocaat waren en dachten hier zo aan de slag te kunnen. Zo gemakkelijk is die stap helaas niet. Ik hou graag iedereen tevreden, maar in de praktijk is dat nog wel eens een uitdaging.”
Rita: “Het is voor nieuwkomers inderdaad heel belangrijk om hulp te krijgen om bij het bedrijfsleven te komen. Ongeacht de talenten die je hebt, of hoe slim je ook bent – zonder netwerk en kennis van de Nederlandse (werk)cultuur is het lastig om zelf te starten.”
Hoe goed de samenwerking ook is, het moet natuurlijk wel iets opleveren
Leslie: “Over de jaren hebben we een sociaal netwerk gecreëerd rondom nieuwkomers, waarbij de ketenpartijen (zoals de gemeente, Vluchtelingenwerk, NewBees, wijkteams, etc.) goed op elkaar zijn afgestemd en samenwerken. Voor Corona zaten we met regelmaat met elkaar rond de tafel: wat gaan we doen, wie doet wanneer welke activiteiten, et cetera. Het is een kracht dat alle partijen zo goed met elkaar samenwerken.”
Jarik: “NewBees stemt af met de wijkteams, ons jongerenloket en Werkom (het gemeentelijke werkbedrijf, red.), en levert maatwerk. Per geval kijken zij wat er nodig is. Voor iemand met een langere afstand tot de arbeidsmarkt krijgt een nieuwkomer via het NewBees Traineeship zicht op hoe de Nederlandse werkcultuur is. Voor mensen met een kortere afstand dient het Traineeship juist als opstapje naar betaald werk.”
Leslie: “Via NewBees proeven nieuwkomers hoe het is om in Nederland te werken. Ook oefenen ze hun Nederlands. Want naast het werken, is de taal belangrijk. Hoe beter de taal, hoe beter de kansen op de arbeidsmarkt. NewBees matcht breed; van geitenboerderij tot zorginstelling, en van scholen tot mozaïek-leggen. Zo nemen mensen een kijkje bij verschillende branches. Na het Traineeship weten ze wat er kan, en ook wat aansluit bij hun ambities. Vanuit daar kijken we met z’n drieën verder, de newbie, de matcher en ik. Wat is er bijvoorbeeld nodig voor de vervolgstap? De korte lijnen met de matchers van NewBees maken het een prettige samenwerking.”
Rita: “Ik ben blij met deze goede samenwerking, waarmee we nieuwkomers een eerlijke start geven in Zaanstad. Maar deze start is in deze Corona-tijden natuurlijk wel een punt van zorg.”
Jarik: “Je hoort hoe lastig het is voor nieuwkomers om verbinding te maken, om aansluiting te vinden in de samenleving. Zeker voor de mensen die hier recentelijk zijn gehuisvest. Vrijwel alle afspraken met de gemeente, VluchtelingenWerk en NewBees vinden nu digitaal plaats. Het is fijn dat we dit door kunnen zetten, maar digitaal is echt anders dan fysiek. Om tijdens een wandelingetje bijvoorbeeld te laten zien waar de bakker zit, de goeie scholen, of even de buren groeten, dat is in deze tijden moeilijker. Deze digitale valse start voor nieuwkomers is zorgwekkend.”
Bij NewBees kijken ze soms net wat anders naar hoe we dingen doen
Leslie: “Dat merk ik ook. Vandaar dat ik nu extra veel uitreik naar de nieuwkomers in mijn caseload.”
Jarik: “In Zaanstad willen we ook een hoop. Realiteit is dat we afhankelijk zijn van onze financiële middelen. Als gemeente moeten we telkens kijken hoe we financiën bij elkaar schrapen om ons uitvoeringsprogramma door te zetten. Een moeilijke situatie, wat leidt tot lastige gesprekken met onze partners. We willen zoveel mogelijk, maar met minder geld. Niet iedereen heeft hier begrip voor. Gelukkig kunnen we hier met NewBees open over praten.”
Rita: “Annemiek denkt als partner echt met ons mee. Ze begreep ook dat er minder geld beschikbaar was. Vervolgens kon zij goed benoemen wat er vervolgens wel en niet kan voor dat geld. Een verademing. Ook kunnen we goed samen sparren, over de aanpak maar ook over bredere zaken. Als wethouder is dat soms prettig.”
Jarik: “Bij NewBees kijken ze soms net wat anders naar hoe we dingen doen. Vanwege de positieve ervaring met de aanpak onderzoeken we nu ook of we deze ook breder kunnen inzetten.”
Rita: “We nemen uiteraard ook de leermomenten mee. Voor mij was het bijvoorbeeld een realisatie dat niet iedereen vanaf dag één kan meedoen, ook al is dat onze visie. De groep nieuwkomers is groot, de verschillen tussen de mensen dus ook. Als gemeente kan je soms te hard van stapel lopen, maar je kan niet aan iedereen vragen om meteen te beginnen. Wel blijft het belangrijk om zo snel mogelijk te beginnen met de persoonlijke begeleiding en dus ook maatwerk.”
Jarik: “Terwijl je juist ook van sommigen hoort; ‘Verwacht meer van ons, gooi het maar vol’ en ‘we kunnen best taallessen volgen én werken’. De tijd in het asielzoekerscentrum (azc) is voor veel mensen lastig. Ze mogen weinig tot niets, krijgen een taalcursus die maar niet op schiet. Dat maakt dus ook dat sommigen juist snel willen beginnen, om zo de tijd in te halen die ze hebben verloren met hun vlucht en in het azc. Mijn les is dus ook: blijf praten en luisteren naar de mensen voor wie je het doet.”
Blijf praten en luisteren naar de mensen voor wie je het doet
Leslie: “Als randvoorwaarde van een succesvolle inburgering is het daarom ook belangrijk om in te zetten op taal. Meer taallessen is cruciaal. De taaleis wordt in de nieuwe inburgering een stuk hoger, van A2 naar B1. Dit kan je alleen van mensen verwachten als je ze er ook de tools voor geeft. En tuurlijk zullen er mensen blijven hangen op een lager niveau, dat is oké.”
Rita: “Wij hebben een huisje in Frankrijk. Alleen als je de taal spreekt, of moeite doet om de taal te spreken, weet je contacten te leggen. Dan is men, niet iedereen uiteraard, bereidt om je te helpen. En alleen dan kan je meedoen in zo’n dorp. Succesvolle inburgering staat dus inderdaad verbonden met taal. Maar iemand die je helpt en ontzorgt is net zo’n belangrijke randvoorwaarde. Een Syrische ijsboer die graag een winkel wil openen kan nog zo goed Nederlands spreken, hij heeft ook advies nodig over de ingewikkelde procedures en vergunning die wij hier in Nederland hebben. Het Traineeship van NewBees is een mooie opstap om deze cultuur en bijbehorende systemen te leren.”
Een ondernemer gaf aan dat hij nooit had verwacht dat het traineeship zoveel impact zou hebben op zijn personeel. Mijn tip aan werkgevers is dus ook: mocht je ooit twijfelen, probeer het alsnog.
Jarik: “Daar sluit ik me helemaal bij aan. Het gaat erom dat je een plek krijgt in de samenleving. Dat is niet iets wat alleen bij jezelf ligt als nieuwkomer, dat doe je samen met mensen die de weg al weten. Iemand die je rondleidt in de buurt, die vertelt hoe verenigingen werken, of hoe je je als ouder moet opstellen op school. Zo leer je de cultuur kennen. De andere kant van het verhaal is dat je als samenleving ook moet openstaan voor de mooie dingen die mensen uit andere culturen meebrengen. De vraag vraag is hoe je als stad hier open voor staat en daar je
voordeel mee kan doen.”
Rita: “Dat doet me denken aan een bakkerij hier in de stad, die een nieuwkomer in zijn team wilde opnemen middels het Traineeship. Zijn personeel was hierop tegen, maar hij deed het toch. Gedurende het Traineeship zag je het personeel veranderen. Ze hielpen de nieuwkomer Nederlands spreken, leerden over lekkernijen uit zijn land van afkomst. Na afloop gaf de ondernemer aan dat hij nooit had verwacht dat het zoveel impact zou hebben op zijn personeel. Mijn tip aan werkgevers is dus ook: mocht je ooit twijfelen, probeer het alsnog. Als je elkaar leert kennen, accepteer en begrijp je elkaar beter.”
Leslie: “Nieuwkomers willen echt super graag. Soms vinden werkgevers het frustrerend dat nieuwkomers vaak ‘ja’ zeggen op de vraag of ze hen begrijpen, terwijl dat eigenlijk niet zo is. Als jongerenadviseur word ik soms ook weleens moe als een nieuwkomer mij na tien keer uitleggen nog steeds niet begrijpt. Maar dan ga ik bij mijzelf ten rade. Leg ik het dan wel goed uit? Gebruik ik de juiste woorden? Met geduld en begrip voor elkaar komen we verder.”
Jarik: “Sommige werkgevers kijken erg naar kennis en papiertjes. Terwijl: de mensen die ondanks hun vlucht, ontberingen én asielprocedure het tot Nederland hebben weten te schoppen, hebben zoveel doorzettingsvermogen. Elk bedrijf heeft veel aan dat soort vaardigheden.”
Dit interview verscheen in ons vers van de pers magazine, ter ere van NewBees’ vijfjarige bestaan. Benieuwd naar het hele magazine, met portretten, artikelen en achtergrondverhalen over inburgering, inclusie en diversiteit? Download hier jouw versie!
